Rapport Pieterburen

Op deze pagina

'Pieterburen onderweg naar een dorpsagenda'

Samenvatting

Aanleiding voor deze inventarisatie is het vertrek van het zeehondencentrum uit Pieterburen naar Lauwersoog. In de zomer van 2024 ontstonden bij inwoners van Pieterburen urgente vragen omdat niet duidelijk was wat er in de plaats zou komen en of de gemeente de kavel zelf wilde kopen. Inwoners verwachten van de gemeente dat zij ook aan inwoners invloed zouden geven. De gemeente Het Hogeland heeft ons – KAW – gevraagd om met betrokkenheid vanuit het dorp breed te inventariseren wat er speelt en leeft. De gemeente gaf tegelijkertijd aan dat de verantwoordelijkheid voor de verkoop van de kavel bij het Wereld Erfgoed Centrum ligt als eigenaar van het zeehondencentrum in Pieterburen.

Start met maken van een dorpsagenda

KAW is daarom gestart met het doorlopen van de eerste stap van het opstellen van een dorpsagenda voor Pieterburen: de inventarisatie. De dorpsagenda van Pieterburen is onderdeel van het totale programma van versterking van de dorpen. Belangrijk kader is het gebiedsprogramma Waddenkust met het programma Van Wad tot Stad. De gemeente wil het traject van de dorpsagenda benutten om een goed beeld te krijgen van welke ideeën en voorstellen er leven in Pieterburen t.a.v. de toekomst. Onderdeel daarvan is de invulling van de plek van het Zeehondencentrum, maar dat is zeker niet het enige.

Inventarisatie met inbreng van inwoners

Via twee inloopbijeenkomsten – op 6 november 2024 en 8 januari 2025 – en via één-op-één gesprekken met belanghebbende organisaties hebben we geïnventariseerd welke thema’s urgent zijn in Pieterburen. Daarnaast heeft een groep jongeren (van basisschoolleeftijd tot ongeveer de leeftijd van 20 jaar) zelf het initiatief genomen om bij elkaar te komen en met elkaar te bedenken welke ideeën ze wilden meegeven. De inloopbijeenkomsten zijn goed bezocht; op ieder moment zijn ongeveer 60 inwoners langsgekomen. Er zijn ruim 200 opmerkingen of ideeën ingebracht.

Diverse thema’s

De thema’s die we vanuit de inbreng hebben geïnventariseerd, zijn: wandel- fiets en waterwegen; verkeer & vervoer; verloedering & uitstraling; centrale plekken; wonen; balans toerisme; leefbaarheid & landbouw; ouderen, zorg & noaberschap; ideeën voor terrein zeehondencentrum; jongeren; samenleven is niet eenvoudig; overig: opslag kernafval als bedreiging. Ook hebben inwoners op kaarten aangeven welke kwaliteiten, verbeterpunten en wensen mensen zelf hebben als het gaat om Pieterburen. De onderwerpen en ideeën die door het dorp zijn ingebracht zijn door ons gebundeld in 11 thema’s en weergegeven op drie themakaarten van Pieterburen. Veel urgente thema’s met verschillende meningen We hebben ook de urgentie gepeild. Het viel ons daarbij op dat urgentie gevoeld wordt op heel veel thema’s én dat verschillende Pieterbuursters deze thema’s ook vanuit een andere beleving of waardenpatroon ervaren. Anders gezegd: inwoners denken vaak heel anders over dezelfde thema’s.

Naar nieuwe toekomst Pieterburen

Context, beoogd resultaat, werkwijze


De gemeente Het Hogeland combineert een gebiedsprogramma Waddenkust met het programma Van Wad tot Stad. Het programma Waddenkust bestrijkt de kustzone van Lauwersoog tot bijna de Eemshaven - en het programma van Wad tot Stad bestrijkt de zone van Lauwersoog tot aan de stad (Reitdiep). De positie en versterking van de dorpen is een belangrijk onderdeel van deze programma's. Voor ieder dorp wordt daarom door de gemeente in samenspel met organisaties en inwoners een dorpsagenda gemaakt.

Daarnaast ziet de gemeente Het Hogeland dat het zeehondencentrum in Pieterburen vertrekt naar de nieuwe locatie in Lauwersoog, het Wereld­erfgoedcentrum Waddenzee (WEC). Omdat de impact op het dorp groot is, wordt het maken van de dorpsagenda voor Pieterburen in de planning naar voren gehaald.

De gemeente het Hogeland gaat starten met een brede inventarisatie van kansen, ontwikkelingen en bedreigingen die inwoners en stakeholders zien. Voor deze inventarisatiefase heeft Het Hogeland KAW gevraagd. Het gaat dan om vragen als: "Wat voor dorp wil Pieterburen in de toekomst worden? Hebt u daar ideeën over? Wat zijn kansen? Wat moet er niet gebeuren? Welke belemmeringen of bedreigingen ziet u? Door het antwoord op deze vragen te verwoorden en verbeelden zetten we de eerste stap op weg naar een dorpsagenda. De fasering voor de dorpsagenda loopt van inventarisatiefase naar het schetsen van scenario's, het maken van keuzes tot vaststelling van de dorpsagenda door de raad van gemeente Het Hogeland.

Een dorpsagenda is een document waarin belangen en behoeften van inwoners samen worden gebracht met beleid en kaders vanuit de gemeente en waar mogelijk ook verschillende overheidslagen: waterschappen, provincie en rijk. De dorpsagenda is een uitvoeringsagenda voor de college B&W van Het Hogeland om:

  • Te bepalen welke middelen vanuit de gemeente in het dorp worden geïnvesteerd.
  • Af te spreken wie welke rollen en verantwoordelijkheden dragen.

Dorpsagenda in stappen

Opdracht KAW

  • STAP 1. Onderzoek en inventarisatie kansen en ontwikkelingen
  • STAP 2. Ontwikkelen scenario’s
  • STAP 3. Keuzes maken, richting bepalen
  • STAP 4. Vaststelling dorpsagenda B&W

Participatieproces

Wat ging vooraf?

Op 17 juni 2024 organiseerde de gemeente een informatieavond om zorgen en wensen van het dorp te horen over het vertrek van het zeehondencentrum.
Belangrijke kwestie was hoe en op welke wijze de gemeente rekening houdt met de zorgen en wensen die in het dorp spelen als het gaat om de toekomstige invulling van de kavel en op welke manier de gemeente daarop invloed heeft. De gemeente geeft aan geen eigenaar van het pand en de grond van het Zeehondencentrum te zijn en oefent daarom op het verkoopproces geen invloed uit. De enige juridische sturing van de gemeente is het weigeren of verlenen van een vergunning op basis van de wettelijke indieningsvereisten. Over het parkeerterrein is helder dat de gemeente Het Hogeland eigenaar is en samen met het dorp over de invulling in gesprek gaat. Omdat er behoefte is ook met het zeehondencentrum zelf te spreken, zegt de gemeente toe dit verzoek te doen.

Er volgt op 8 juli 2024 een nieuwe bijeenkomst waarbij ook het zeehondencentrum aanwezig is. Naar aanleiding van de bijeenkomst van 17 juni biedt de wethouder het dorp aan gezamenlijk de wensen en behoeften vanuit het dorp te inventariseren en hierbij procesbegeleiding in te zetten. Hiermee komt de gemeente tegemoet aan de wens van het dorp om een rol te spelen bij de verkoop van het Zeehondencentrum. De rol van de gemeente is faciliterend. De gemeente zal een bureau opdracht geven het dorp te helpen bij het inventariseren van behoeften en wensen voor de toekomst.

Het spanningsveld tussen invloed van het dorp en de gemeente op de nieuwe invulling van de kavel, blijft als onderwerp op tafel waarbij de gemeente de intentie uitspreekt mee te willen werken aan een oplossing die past bij het dorp. Voor het zeehondencentrum is een hoge opbrengst zeer belangrijk. De gemeente verzoekt inwoners om zich aan te melden wanneer zij interesse hebben om mee te denken tijdens dit het participatieproces. Er zijn ongeveer 30 aanmeldingen.

KAW heeft van de gemeente Het Hogeland opdracht gekregen om de procesbegeleiding voor de inventarisatiefase te starten. We zijn gestart door de mensen die zich hadden aangemeld bij de gemeente voor de begeleidingsgroep proces - zo’n 30 Pieterbuursters - uit te nodigen voor een bijeenkomst op 15 oktober 2024. Tijdens deze bijeenkomst in het dorpshuis van Pieterburen hebben we onszelf voorgesteld en toegelicht welke opdracht we van de gemeente Het Hogeland hebben gekregen en hoe we het participatieproces willen doen. We hebben daarnaast geïnventariseerd welke doelen en verwachtingen er leven in het dorp over dit proces.

Inwoners kwamen met heel verschillende doelen en verwachtingen naar de bijeenkomst. Van inhoudelijk met elkaar ophalen wat iedereen wil op de kavel van het Zeehondencentrum; helderheid over proces; afwachten wat de avond zou brengen; dat de inwoners hun zin krijgen tot nieuwsgierigheid over de rol van de procesbegeleider en dorpsagenda. Er was een heldere en duidelijke inbreng vanuit aanwezigen, waarbij op de vraag wat Pieterburen nu typeert, antwoorden volgden als: “Organiseer je deze avond weer met andere Pieterbuursters, dan heb je weer even zovele meningen en opvattingen.” “We laten iedereen zoveel mogelijk vrij.” “Ruimte om te leven en laten levende kunst om iedereen z'n eigen ding te laten doen.” De inhoudelijke urgentie bij de inwoners ligt – net als in de zomer - op de relatie en invloed van de dorpsagenda op de invulling van de kavel van het zeehondencentrum en de parkeerplaats.

Werkgroep proces

Tijdens de bijeenkomst hebben we het verzoek gedaan om een kleine werkgroep proces te vormen – maximaal 5 mensen – die willen meedenken over het participatieproces en hierop feedback willen geven. Zoals bijvoorbeeld: hoe bereiken we een gevarieerde groep Pieterbuursters en nodigen we inwoners zo laagdrempelig mogelijk uit om hun inbreng te geven? Op de avond zelf heeft zich een

werkgroep proces met 5 deelnemers gevormd. Deze werkgroep proces is op verschillende momenten bijeen gekomen. Na het eerste participatiemoment voor het dorp – 6 november 2024 – is de werkgroep op 14 november bijeen geweest. Mede vanuit deze inbreng is extra aandacht gegeven aan het ruimte bieden voor nagekomen inbreng en reacties van ouderen, jongeren en boeren. Ook is afgesproken het Groninger Landschap te vragen haar ruimte voor de tweede participatiebijeenkomst beschikbaar te stellen.

Na de tweede participatiebijeenkomst op 8 januari is de werkgroep proces op 23 januari opnieuw bijeen gekomen. De werkgroep gaf aan tevreden te zijn over de stappen tot nu toe. Ook blijft zij graag betrokken bij het vervolg van het proces om te komen tot een dorpsagenda. Ook heeft de werkgroep de hoop en verwachting uitgesproken dat de gemeente tempo houdt in deze ontwikkeling. Dit om de grote betrokkenheid vanuit het dorp recht te doen en recht te doen aan de gevoelde urgentie, met name rond de invulling van de kavel van het zeehondencentrum.

Inloopbijeenkomst 6 november 2024: Luisteren en verzamelen

Wat is er gaande? Wat zijn de onderwerpen waar men zich mee bezig houd? Botst dit? Zijn er concrete wensen en ideeën? Hoe belangrijk is het vertrek van het zeehondencentrum voor de Pieterbuursters? Ruimtelijke ideeën en suggesties zijn op drie kaarten verzameld. Een kaart van de gemeente Het Hogeland, Pieterburen en omgeving en het dorp Pieterburen zelf. 
Thema’s en vraagstukken die spelen zijn verzameld via ansichtkaarten met inspiratiebeelden. Mensen konden aangeven: wat is mijn toekomstwens voor Pieterburen? Wat kan/wil ik zelf betekenen? Wat verwacht ik van de gemeente? En hoe urgent vind ik dit? 
Jongeren hebben op een eigen gekozen moment samen met elkaar gesproken over hun toekomstwensen en urgente thema’s voor Pieterburen. Deze informatie hebben we ook verwerkt in deze inventarisatie.

Inloopbijeenkomst 8 januari 2025

Dit hebben we gehoord en gezien: herkent u dit? Tijdens de tweede inloopbijeenkomst hebben we via een 12-tal thema-posters en een drietal kaarten aan inwoners laten zien welke ideeën en opvattingen zijn ingebracht vanuit Pieterburen. Deze bijeenkomst was bedoeld om te checken: Herkent u zich in de thema’s? Wat kan het thema versterken? Wie kan initiatiefnemer zijn? En hebben we urgente thema’s gemist?

De bijeenkomst verliep in goede sfeer. Er waren weer rond de 60 inwoners langsgekomen, terwijl we ook nieuwe gezichten zagen. Er waren vooral meer landbouwers, loonwerkers en jongeren aanwezig. Op 12 thema-posters hebben we in woord en beeld opgeschreven wat vanuit het dorp naar voren was gebracht. We hebben mensen stickers gegeven om aan te geven welke onderwerpen of thema’s herkend worden.  Op een 3-tal kaarten van Pieterburen hebben we in beeld gebracht welke kwaliteiten, verbeterpunten en wensen spelen.

Wat speelt er in het dorp?

Posters met verbeeldingen en onderwerpen die zijn geïnventariseerd vanuit de inbreng van het eerste participatiemoment.

  1. wandel- fiets- en waterwegen
  2. verkeer en vervoer
  3. verloedering en uitstraling
  4. zoektocht centrum
  5. wonen
  6. balans toerisme
  7. biodiversiteit
  8. ouderen, zorg & noaberschap
  9. terrein zeehondencentrum
  10. jongeren
  11. samenleven is niet eenvoudig
  12. Overig: oproep van inwoners om geen opslaglocatie voor kernafval toe te staan
     

WANDEL-, FIETS- EN WATERWEGEN 

  • VAARROUTES
    • Vaarroute Pieterburen en Waddenzee of naar de dijk (zoals vroeger?)
    • Actief gebruiken van vaarroutes, water en steiger
  • WANDELPADEN IN EN ROND DORP
    • Ommetjes maken i.p.v. heen en terug: boven, onderlangs & in dorp
    • Idee groep “Hart van Pieterburen”: betonpad kerk, parkeerplaatsen etc.
    • Route langs borg Dijksterhuis?
  • FIETSVERBINDINGEN
    • Veiliger route naar Baflo
    • Meer fietsverbindingen met omgeving
  • PROLOOG PIETERPAD
    • Verbinding zee met dorp versterken
    • Pieterpad verbinden met ‘t Wad
    • Spiegelen eindpunt Limburg? Landmark; uitkijkpunt op de dijk; strand
    • Pieterpeuterpad ontwikkelen met aandacht voor natuureducatie.
    • Suggesties en ideeën hangen sterk samen met steun van landeigenaren om dit mogelijk te maken. Belangen verschillen daarbij.

VERKEER & VERVOER

  • VERKEERSVEILIGHEID
    • Te hard rijden (ook bus)
    • Grote landbouwvoertuigen
    • Fietsende kinderen
    • Voetpaden smal, soms door groen
  • OPENBAAR VERVOER
    • Verbindingen behouden en verbeteren
  • ONDERHOUD WEGEN
    • Gaten in wegen
    • Nieuwe kademuur vlot regelen i.v.m. veiligheid
      Groenbeheer rond de stoep
  • SUGGESTIES
    • Passeerstroken aanleggen
    • 30km zone
    • Fietsmarkering op weg

Verschillende verbeterpogingen met onvoldoende resultaat en draagvlak vraagt om samenhangend plan, relatie met andere dorpen.

VERLOEDERING & UITSTRALING LEEGSTAAND 

  • ZEEHONDENCENTRUM
    • Zorg over verwaarlozing gebouw
    • Parkeerplaats en uitstraling
    • Natuurspeelplaats behouden
  • UITSTRALING PIETERBUREN
    • Diversiteit aan smaken: kracht of zwakte?
    • Meer eenheid brengen in esthetiek
  • ZORG VERWAARLOOSDE PLEKKEN
    • Diverse huizen: (groen)onderhoud
    • Groen en groenonderhoud
    • (Zinkend) restaurantschip ‘t Appeltje
    • De stoep aan de hoofdstraat
  • BEHOUD KERK & BOMEN
    • Groninger Kerken & Waterschap werken aan plan voor waterbeheer t.b.v. fundering kerk en bomen. Vraagt medewerking o.a. camping, parkeerterrein (gemeente)
    • Er is zorg over verloedering & uitstraling van het dorp. Over wat mooi en niet mooi is, verschillen de meningen.

CENTRALE PLEKKEN

  • TOERISTISCH CENTRUM
    • Voor deel inwoners ook ontmoetingsplek
    • Is dit gewenste uitstraling Pieterburen & start Pieterpad?
  • HISTORISCHE PLEK-CENTRUM
    • Kerk
    • Tuincafé Bertje Jens
    • Domies Toen en toegang
    • “Hart van Pieterburen”-groep incl. camping Boet’n Toen
  • INWONERS-CENTRUM
    • Achter dorpshuis ontmoetingsplek, dorpswinkel en klein ondernemerschap?
    • Bakkerij & sociaal ondernemer Stoet & Ainvoud
  • OVERIGE ONTWIKKELINGEN
    • Afstoten bezoekerscentrum door Groninger Landschap wordt overwogen (Molen blijft)
    • Pieterburen kent verschillende betekenisvolle centrum-plekken die verschillende mensen trekken.

WONEN

  • REALISEER NIEUWE WONINGEN
    • Doelgroep heel divers: jongeren, gezinnen, ouderen, asielzoekers/statushouders van binnen- en buiten het dorp
      Voldoende ruimte binnen dorpsgrenzen voor realisatie
  • ZELFBEWONINGSPLICHT
    • huisvesting ter onder­steuning leefbaarheid dorp & niet toerisme
  • HOE DAN?
    • Tiny houses
    • Ecologische woningen
    • Wonen met collectieve buitenruimte
    • Vrije kavels voor middensegment
    • Voormalige zeehondencentrum door jongeren zelf tot woningen verbouwen
  • UITSTRALING WONINGEN
    • Pak verloedering aan: huur & koop
    • Kaders wenselijk over uitstraling & esthetiek nieuwbouw

Woonontwikkelingen in het dorp worden toegejuicht om de leefbaarheid in het dorp te behouden. De meningen verschillen over hoe, voor wie en waar.

BALANS EN TOERISME

  • TOERISME & LEEFBAARHEID
    • Alle inwoners profiteren van toerisme. B&B-plek in ieders achtertuin is ok
    • Behoud levendigheid van het toerisme
    • Voorkom alléén recreatief wonen of concentratie toerisme
  • VERSTERK KRACHT PIETERBUREN
    • Benut historie Borg Dijksterhuis: virtuele of echte herbouw ervan
  • PIETERPAD & WADLOPEN BLIJFT
    • Versterk proloog Pieterpad & Waddenzee
    • Wadlopen en gewenste omvang: hét wadloopcentrum óf onderdeel netwerk?
    • Maak Pieterpeuterpad met eco-educatie
  • TOERISME & TOEKOMST
    • Sluit aan bij ontwikkeling ecotoerisme & Waddenzee-behoud
    • Eten van het wad, eerlijk product
    • Behoud vrijwilligers Groninger Landschap voor uitjes, visites en excursies & beleving omgeving
    • Zorg voor goede en continue dialoog met landbouwers, ondernemers, inwoners en de toerist

Toerisme en recreatie horen bij Pieterburen. Pieterpad en wadlopen ook. Vertrek van het zeehondencentrum heeft zeker impact op ondernemerschap, type toerist en reuring in het dorp. Hierover veel losse ideeën & wensen.
 

LEEFBAARHEID & LANDBOUW

OMMETJES, WAT OP LAND, LANDBOUWVERKEER

  • TOERISME & WONEN & LANDBOUW
    • Voedselproductie en bedrijf runnen vanuit arbeid en kunde. Trots op bedrijf.
    • Eco-toerist en inwoners in een gebied met intensieve landbouw.
  • WAT SPUIT BOER OVER HET LAND?
    • Wens bij inwoners om te weten wat er wordt gespoten en wanneer
    • Zorgen bij inwoners over biodiversiteit en gezondheid & intensieve landbouw
    • Wens om hierover met elkaar in gesprek te komen: landbouwers en inwoners
    • Verwachting handhavende rol overheid / gemeente
  • ONTWIKKELING LANDSCHAP
    • Is er een gezamenlijke visie?
    • Rol van de landelijke, provinciale en lokale overheid & waterschappen.
    • Rol LTO en Groninger Landschap

De meningen hierover heel verschillend. Vakmanschap van boeren & vertrouwen in de boer versus onrust over gezondheid vanwege gebruikte middelen en hierover in gesprek willen, of verandering.

OUDEREN, ZORG & NOABERSCHAP

  • OUDER WORDEN IN PIETERBUREN
    • Gemeenschap verouderd,
    • Zorginitiatief dorpshuis / dorpsondersteuner: informele en formele zorg verder ontwikkelen
    • Ommetjes en ontmoetingsplekken voor ouderen belangrijk
  • VERSTERKEN GEMEENSCHAP
    • Gemeenschap is krachtig: divers, hoogopgeleid, initiatiefrijk
    • Jonge gezinnen belangrijk
  • OUD WORDEN IN PIETERBUREN
    • ‘Zo lang ik leef, wil ik hier wonen’
    • ‘Zo lang ik auto kan rijden, blijf ik hier’
    • ‘Oudere ouderen gaan naar Winsum’
  • OVERIG
    • Binnen Pieterburen verhuizen naar kleine woning?
    • Kleine boodschappen kunnen doen
    • Weten wie oogje in het zeil nodig heeft

Leefbaarheid en zorg voor elkaar is een gedeeld thema en onderwerp. Het belang om te werken aan opbouwen van informele en formele hulpstructuur.

TERREIN ZEEHONDENCENTRUM

  • VOORKOMEN VERLOEDERING
    • Tijdelijke invulling door bijvoorbeeld expositie van plaatselijke kunstenaars
    • Cultureel festivalterrein vergelijk Suikerunie Groningen
  • ONTWIKKELEN VOOR WONEN
    • Natuur-inclusief wonen, bio-divers
    • 20 woningen voor modale gezinnen
    • Gebouw voor zelfbouw jongeren en jonge gezinnen
    • Wonen aan water met nieuwe school
  • NIEUWE DAGRECREATIE-VORM
    • Ouders & kind gericht op natuur en dieren
    • Spelen voor oud & jong: maak iets moois van ‘plastic soep’ uit de Waddenzee. Een rommelpark om op te ruimen.
  • BEHOUD NATUURSPEELPLAATS
    • Is met inzet van vrijwillige inzet en subsidies mogelijk gemaakt. Is wel kavel zeehondencentrum, maar gevoeld als collectief bezit.

Ideeën voor de kavel zijn uitingen van thema's die mensen belangrijk vinden. Toegevoegd als idee: Fauna Centrum Westernieland.

JONGEREN

Maak plannen met ons!

  • PLEK OM TE SPORTEN
    • Skatebaan
    • Sportvelden: basketbal, voetbal, tennis, gymrek
    • Danszaal
    • Buitenbak of parcours met hindernissen voor paarden
  • WONEN
    • Tiny houses, zelfvoorzienend stimuleren
    • Huurwoningen voor starters
    • Zelf bouwen
    • Klimpark
    • Speelstrandje
    • Voetbalveld zonder kuilen!
    • Loopcircuit, pumptrack
  • SCHOOL
    • School in dorp is top. Kwaliteit soms zorg.

Kinderen en jongeren hebben actief geparticipeerd. Door zelf een bijeenkomst te organiseren en tijdens 2e bijeenkomst volop aanwezig.

SAMENLEVEN IS NIET EENVOUDIG

  • GEPASSIONEERDE INWONERS MET HART OP DE TONG
    • Dus er zijn ook tegenstellingen
    • Heel diverse waarden van waaruit gedacht en gehandeld wordt
  • BESEF: WE MOETEN HET SAMEN DOEN
    • Soms onder­steuning van gemeente bij voeren dialoog, vaststellen en bewaken kaders
  • MENINGSVERSCHIL IN PRAKTIJK
    • Wat is goed groenonderhoud?
    • Wat is mooi: type kinderspeelplaats
    • Omgang met & verdragen leefstijl- verschillen
    • Toekomst terrein zeehondencentrum
    • Wonen: maar voor wie en hoe?

WAT HEBBEN WE GEMIST?

Voorkom opslag kernafval in de zoutkoepel onder Pieterburen.

Wat beïnvloedt Pieterburen

In de inventarisatiefase om te komen tot een dorpsagenda voor Pieterburen hebben we nog geen uitgebreide analyse gemaakt van de bredere (beleids)invloeden waarmee Pieterburen te maken krijgt. Het gaat dan om de samenhang en wederzijdse beïnvloeding van diverse sociale, landschappelijke, economische en beleidsmatige ontwikkelingen op de omgang met de ruimte en de gemeenschap die er woont:

  • Leefbaarheid, landbouw en klimaatverandering;
  • Belang waterstructuren en water voor landbouw, recreatie en inwoners;
  • Groene biodiverse dorpen en groene bermen
  • Rol van inwoners en diverse overheden
  • Historische dorpslinten
  • Dijklandschap
  • Matig langzaam verkeer en wandelroutes
  • Onderlinge relaties en netwerken tussen dorpen en betekenis hiervan voor wonen, recreatie en 
    toerisme, leefbaarheid, met Lauwersoog en Lauwersmeergebied.
  • Leegte landschap, donkerte en relatie met de Waddenzee.

Communicatie & vervolg

KAW heeft de resultaten van de inventarisatie Pieterburen op dinsdag 4 februari 2025 via een presentatie met het college van Burgemeester & Wethouders gedeeld.
Besproken is dat het wenselijk is om snel vervolgstappen te zetten bij het maken van de dorpsagenda.

Communicatie over inventarisatie met het WEC

Het college van B&W heeft ook het Zeehondencentrum op de hoogte gebracht van de inventarisatie; hierin zijn immers ook opvattingen van inwoners opgenomen over de toekomst van het dorp en ook specifiek de kavel van het zeehondencentrum.

Vervolgstappen dorpsagenda

De wens van het college van Het Hogeland sluit aan bij de wens vanuit het dorp – geuit binnen de compacte werkgroep proces - om voortgang te boeken met de thema’s die genoemd zijn en urgent voelen. Daarmee zal ook duidelijker worden welke thema’s op korte termijn en langere termijn aangepakt kunnen worden. De vervolgstap van de dorpsagenda Pieterburen raakt de voortgang van het gebiedsprogramma Waddenkust met het programma Van Wad tot Stad. Het proces om te komen tot een dorpsagenda voor Pieterburen en het gebiedsprogramma kunnen naast elkaar lopen, waarmee er over en weer dynamiek en beïnvloeding ontstaat tussen het gebiedsprogramma en de dorpsagenda.

Communicatie richting het dorp

De inventarisatie is op hoofdlijnen via hethogeland.nl/pieterburen.

Bijlagen

Individuele gesprekken met organisaties

Gaandeweg het participatieproces zijn met verschillende organisaties individuele gesprekken gevoerd. Wat met ons is gedeeld tijdens de individuele gesprekken is ook weergeven op de thema-posters en kaarten. Hierbij beseffen we dat we niet alle individuele aandachtspunten voor 100% hebben kunnen weergeven op de posters en kaarten. Daarom hebben we de hoofdpunten van de gesprekken in deze bijlage nog weergegeven.

We hebben met belanghebbende organisaties die actief zijn in Pieterburen gesproken. We hebben ook met het WEC gesproken en daar elkaars rol en positie besproken. Met de overige organisaties hebben we besproken wat zij belangrijk vinden als het gaat om toekomstplannen voor het dorp aan de hand van vragen als: Wat maakt Pieterburen uniek? Welke kansen ziet u voor de toekomst van Pieterburen? Wat wilt u behouden of juist veranderen? Welke zorgen of bedreigingen ziet u voor het dorp? Wat kan uw organisatie bijdragen aan het realiseren van ideeën en wensen?

Vergroening Pieterburen & Groninger Landschap

Werkgroep vergroening Pieterburen

De naam van de werkgroep zegt het al. De werkgroep richt zich op kleine en grotere projecten in het dorp waarmee de vergroening van Pieterburen wordt gestimuleerd. De werkgroep is samen met de gemeente en dorpsbelangen bijvoorbeeld betrokken bij initiatieven rond de pluktuin of aanplanten van bomen.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

De werkgroep ziet belangrijke kansen vanuit het Pieterpad en het wadlopen. Op deze identiteit kan het dorp voortbouwen. Het is daarbij voor veel inwoners van belang dat het wadlopen niet te groot en massaal wordt gemaakt, mede vanuit de gedachte dat mensen die voor het Pieterpad of wadlopen komen over het algemeen komen voor groen, natuur, ontmoeting, beleving van de ruimte, stilte en donkerte.

Stichting Groninger Landschap

Het Groninger Landschap is provinciaal georganiseerd en beschermd natuur, landschap en erfgoed in Groningen. In Pieterburen is het Groninger Landschap zichtbaar door de aanwezigheid van het bezoekerscentrum en de molen. Er zijn veel actieve vrijwilligers die vanuit het Groninger Landschap en Pieterburen rondleidingen en excursies organiseren – per fiets of huifkar – naar bijvoorbeeld de eendenkooi, luchtwachttoren of het wad.

Kansen en bedreigingen in Pieterburen

Voor het Groninger Landschap is het vertrek van het zeehondencentrum een aanleiding om de aanwezigheid van het Groninger Landschap via het bezoekerscentrum in Pieterburen te heroverwegen. Dat het Groninger Landschap nu als een soort VVV functioneert, is voor het Groninger Landschap geen gewenste ontwikkeling. Het Groninger landschap ziet vooral aanknopingspunten om in Noordpolderzijl iets te ontwikkelen omdat hier de nabijheid van het wad groter is. Het kan anders wanneer Pieterburen aangeeft graag de entree naar de Waddenzee te willen zijn. Dan moet echter het land tussen Pieterburen en het gebouw van het Groninger Landschap en de dijk ook aantrekkelijker worden om de naam van het Groninger Landschap aan te verbinden. Dit vraagt een verandering – ook van intensieve landbouw naar biodiversiteit. Over de molen in Pieterburen is het Groninger Landschap duidelijk: hier blijft het Groninger Landschap een betrokken eigenaar. Voor het Groninger Landschap zijn thema’s als ‘eerlijk voedsel’; de smaak van de Waddenzee en verhalen over het ontstaan van het landschap belangrijk. Het gaat daarbij om een fijnmazig netwerk van betekenisvolle (ontmoetings)plekken. De nadruk ligt minder dan voorheen op het realiseren van grootschalige bezoekerscentra. Daarbij stelt het Groninger Landschap zich nieuwe ontwikkelingen in Pieterburen voor die zich kunnen richten op: relatie met Domies Toen versterken, Borg Dijksterhuis, voedsel, Deikum en de Klutenplas, brakke gebiedjes ontwikkelen met vogelkijkhut en broedeiland – waarbij het waterschap in the lead is, met als vergezicht Pieterburen en de verbinding met de zee en oorspronkelijke Hunzeloop versterken c.q. herstellen.

Waddengenot, waterschap

Waddengenot

Voor Waddengenot – horecaondernemer in Pieterburen en Lauwersoog - is het nog onduidelijk wat de impact is van het zeehondencentrum voor de toestroom van gasten bij Waddengenot, het hotel en het zwembad.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

Het tempo waarmee de ondernemer denkt en handelt is veel sneller dan hoe de gemeente dat doet. De ondernemer is gewend om direct uitvoering te geven aan een idee. Zo is bijvoorbeeld het speeltoestel op het plein heel snel gerealiseerd. Eigendom en eigenaarschap zijn daarbij voor de ondernemer erg belangrijk. Dat vergroot de eigen handelingsruimte en dan hoef je niet te overleggen en te vertragen. Het overleg met de gemeente ervaart de ondernemer dan ook als traag. Zo ligt de vergunningsaanvraag voor de realisatie van een nieuw (overdekt) zwembad al geruime tijd bij de gemeente. Met het zwembad beoogd de ondernemer een dubbelfunctie: voor gasten van het hotel én zwemlessende kinderen uit de omgeving die anders veel verder moeten reizen. De ondernemer signaleert de verloedering van de omgeving door het vele groen dat tussen de straatstenen oppopt en het onderhoudsbeleid van de gemeente. Dit is geen visitekaartje voor toeristen die voor het wadlopen en het Pieterpad naar Pieterburen zullen blijven komen. Dat is een zorg voor de onderneming en het voortbestaan ervan in Pieterburen. Ideeën om de toeristische waarde van Pieterburen een nieuwe impuls te geven, heeft de ondernemer zeker. Deze variëren van een nieuwe impuls voor Borg Dijksterhuis, het realiseren van een natuurvriendelijk Pieter-Peuterpad, Pieterburen als dé Wadloophoofdstad van het Noorden of het realiseren van een toeristisch aantrekkelijke relatie met de Waddenzee.

Waterschap Noorderzijlvest

Het Waterschap Noorderzijlvest werkt aan veilig, schoon, gezond, gezuiverd en voldoende water.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

Het waterschap is in Pieterburen in gesprek met de stichting Groninger Kerken over de waterhoogte die nodig is voor het behoud van de fundering van de Petruskerk en de bomen eromheen. De verschillende scenario’s die het waterschap daarvoor heeft gemaakt, vragen afstemming met andere belanghebbenden in het dorp, zoals de camping en de gemeente. Het waterschap heeft behoefte aan afstemming hierover wanneer er plannen voor het dorp verder worden ontwikkelt.

Camping Boet'n Toen, LTO-Noord

Camping Boet’n Toen

De camping is opgericht in 1968. De vorige eigenaar maakte begin 2018 bekend dat hij de camping wilde verkopen. De camping is stichting geworden vanwege de bedreiging dat de camping zou worden overgenomen door commerciële partijen die toerisme zouden stimuleren die haaks staat op dat wat de leefbaarheid in het dorp kan verdragen en wat past bij het landschap en de omgeving. Een initiatiefgroep heeft toen de Stichting Boet'n Toen Pieterburen opgericht en financiering gezocht. De camping is nu in handen van deze stichting. De stichting is opgezet als non-profit organisatie en draait volledig op vrijwilligers. De camping vormt met zijn 20 vrijwilligers een sociale gemeenschap. Datzelfde geldt voor de 18 seizoenshouders – een gevarieerde groep mensen – die in de zomermaanden graag in Pieterburen verblijft. Daarnaast begroet de camping als gasten veel wadlopers, Pieterpad-lopers en jaarlijks een historische motorclub. De camping is een groene plek in het dorp en behoorde oorspronkelijk tot de tuin van de dominee. In de loop der tijd zijn de bomen gegroeid waarmee een passende en beschutte plek voor de kampeergasten wordt gecreëerd.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

De camping hoop dat ze nog lang kan blijven bestaan vanuit de coöperatieve gedachte. Tegelijkertijd vergrijst ook Pieterburen en is juist ook inbreng van nieuwkomers van buiten, erg belangrijk en welkom. Veel initiatieven en ideeën komen van westerlingen, die – hoewel wel eens gewantrouwd – wel goede dingen tot stand weten te brengen. Pieterburen is wat dat betreft een gevarieerd en vrijdenkend dorp waarbij 85% van de inwoners niet in het dorp geboren is. Voor de verdere toekomstige ontwikkeling van het dorp is dit een belangrijk gegeven en kans. De camping heeft samen met de vrijwilligers van de kerk, Groninger Landschap en Domies Toen “Hart van Pieterburen” een met elkaar afgestemd idee over het wijzigen van schelpenpaadje naar kerk in betonpad, toegang camping wijzigen richting parkeerplaats, parkeren etc. Een idee voor de dorpsagenda.

LTO-Noord

Belangenbehartiging voor boeren en tuinders.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

Met LTO-Noord is gesproken over de 3 thema’s die vanuit het dorp met betrekking tot boeren naar voren zijn gebracht: landbouwverkeer en veiligheid; ommetjes rondom Pieterburen en zorgen over gezondheid bij inwoners vanwege wat er op het land gespoten wordt. Besproken is of LTO-Noord iets kan betekenen in het voeren van het goede gesprek tussen inwoners en boeren uit de omgeving. LTO-Noord geeft aan dat er veel diversiteit tussen de verschillende boeren is. Wanneer inwoners iets willen, is het belangrijk dat zij zelf naar de boer toegaan met hun verzoeken en wensen. Tegelijkertijd waarschuwt LTO-Noord voor het overvragen van de boer. Je kunt niet van boeren verwachten dat zij ecologisch gaan boeren, allerlei land beschikbaar stellen voor ommetjes terwijl er geen zorg en respect is voor het ambacht van de boer.

DOMIES TOEN

Domies Toen

De stichting Domies Toen beheert vanuit maatschappelijk en milieu-educatief belang en bewustzijn de tuin nabij de Petruskerk in Pieterburen en is gestart in de jaren 60. Door een goed gedocumenteerde, levende plantencollectie draagt de stichting als ‘botanic guardian’ op duurzame wijze bij aan het behoud van biodiversiteit. ‘Ontmoeten in het groene culturele erfgoed van Groningen’ is de ultieme reden om de tuin open te stellen voor bezoekers en vrijwillige medewerkers om te kunnen ervaren hoe ‘gewoon bijzonder’ de tuin is. Domies Toen is onderdeel van een museale omgeving. De Petruskerk maakt deel uit van ‘Het Grootste Museum van Nederland’ een samenwerkingsverband van kerkgebouwen in Nederland, een initiatief van het Catherijneconvent. De Stichting Oude Groninger Kerken is partner. De Petruskerk, met het godsdienstgebouwtje uit 1888 en Domies Toen vormen een geheel binnen het Grootste Museum van Nederland.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

De continuïteit van de stichting is afhankelijk van voldoende en geschikte vrijwilligers, subsidies en donaties. Daarbij biedt het toerisme aan Domies Toen kansen als het gaat om het trekken van publiek dat zich interesseert in natuur, cultuur en duurzaamheid. De start van het Pieterpad, biedt dus kansen. Tegelijkertijd trekt de tuin tot nu toe nauwelijks Pieterpad-wandelaars. Het is voor de stichting een uitdaging om dit publiek naar zich toe te trekken. De stichting ziet geen heil in grote recreatie- ontwikkelingen in het dorp waarbij het verdienmodel centraal staat; wel in kleinschalige initiatieven met jongeren, jonge gezinnen ten behoeve van de leefbaarheid van het dorp en natuurvriendelijk toerisme. De stichting Domies Toen is niet blij met hun huidige entreegebouw. Het gebouwtje dat er nu staat moet gestapelde aardappelkistjes voorstellen, maar voldoet niet aan datgene waar behoefte aan is: vergaderruimte, een opbergplek voor de boeken (nu ondergebracht bij Groninger Landschap), onderkomen voor de tuinbeheerder en geschikt voor mensen met een beperking. Een doorgang naar de parkeerplaats zou voor Domies Toen ideaal zijn (en daar mag het entreegebouwtje dan wel naartoe). En een parkeerverbod voor auto’s op het kerklaantje, uitgezonderd medewerkers en mensen met een beperking, zou een goede stap vooruit zijn. De stichting staat er voor open om de banden met andere vrijwilligers(organisaties) in het dorp te versterken wanneer dit aansluit bij hun doelstelling. Te denken valt dan aan de werkgroep vergroening Pieterburen en de verbindende rol van het dorpshuis ‘nieuwe stijl’.

Tammensheerd, Stoet & Ainvoud

Tammensheerd

Tammensheerd ziet zichzelf als een aanwaaiplek voor wandelaars en fietsers die zich net even buiten de gebaande paden begeven en geneigd zijn een ommetje te maken. De Pieterpadwandelaar of fietser die om zich heen kijkt. De Tammensheerd biedt allerhande activi­teiten zoals vilten, speelruimte voor kinderen en een goed gesprek.
Tammensheerd is betrokken bij het stinzenproject van landschapsbeheer Groningen.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

Op dit moment blokkeren de blokken bij het haventje een veilige doorgang voor fietsers en wandelaars. Het voormalig restaurantschip ‘t Appeltje is een rommeltje.
Voor het opruimen ervan moeten de verantwoordelijke organisaties stappen zetten: Het waterschap, Staatsbosbeheer als eigenaar van de omgeving en de gemeente Het Hogeland. Herstel van het terrein, de grachtenstructuur zou een mooie kwaliteitsverbetering zijn van de natuur en cultuur. Ook zijn de wegen niet veilig. Er is bijvoorbeeld behoefte aan passeerstroken. Goed kijken naar wat werkt, bijvoorbeeld in andere dorpen, is wel belangrijk. Vanuit de idealen en waarden die Tammensheerd heeft, is behoefte aan meer akkerland met struweel en natuurvriendelijk maaibeleid. Tegelijkertijd ziet Tammensheerd dat er weinig steun is voor boeren vanuit overheidswege. Het is heel moeilijk om de kosten terug te verdienen, boeren zitten klem. Ook de aanplant van meer bomen past bij een verbeterde en minder verloederde uitstraling van Pieterburen. Tammensheerd vindt het dan ook heel vervelend dat het aanplanten van bomen op de parkeerplaats op het laatste moment is afgeblazen. In zijn algemeenheid is behoefte aan meer verbindingen tussen de groene gedeeltes in Pieterburen. Dat is goed voor de planten en dieren. Daarbij is behoefte aan rondwandelingen & paadjes. Voor jongeren zou een skatebaan in Pieterburen echt heel fijn zijn. De oud Nederlands skatekampioen wil hier zich wel voor inzetten en doet dit ook in Winsum en Bedum. 

Stoet & Ainvoud

Is bakker – met ook groenten in de verkoop - en sociaal ondernemer in Pieterburen. Stoet bestaat inmiddels 5 jaar en heeft een vaste klantenkring. Ook profiteert Stoet & Ainvoud soms nog van landelijke bekendheid. Stoet & Ainvoud wil zich graag verder ontwikkelen en ervaart tegelijkertijd dat dit veel, heel veel, vergadertijd kost waar niet de energie zit.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

Voor Pieterburen is wonen voor jong & oud een belangrijk thema. Daarbij speelt voor Stoet & Ainvoud ook de relatie en zorg voor het landschap een rol. Zorgen zijn er over wat er op het land wordt gespoten en de kwaliteit van het oppervlaktewater. Tegelijkertijd het besef dat boeren hier heel anders naar kijken. Kunnen we hierover – bijvoorbeeld via een app – door boeren over worden geïnformeerd? De wens om te zwemmen in open water leeft bij verschillende inwoners, maar is dit veilig? Wie test dan de waterkwaliteit en signaleert dat zodat je hier inzicht in krijgt als inwoner?

Dorpsbelangen, dorpshuis, Wierden & Borgen

Dorpsbelangen (inactief)

Dorpsbelangen was een vereniging met leden en contributie. Nu is het een slapende vereniging en heeft het geen organisatie meer. Wel wordt de rechtspersoon in stand gehouden zodat geld beschikbaar kan worden gesteld voor bijv. kerstviering en sinterklaasviering.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

Een belangrijke uitdaging in Pieterburen is “hoe kun je elkaar verdragen zonder last te hebben van elkaar?”. Verder is het een zoektocht om verbinding met boeren te leggen: over ommetjes, verkeer en wat er op het land gespoten wordt en dat te doen op een manier die voor alle partijen respectvol is. Het aantal vrijwilligers uit de omgeving dat is betrokken bij het Groninger Landschap is groter dan het aantal dat betrokken is bij het zeehondencentrum (dat zijn veel internationale studenten die zich niet mengen met het dorp). Richting de gemeente leven verwachtingen als het gaat om verkeersbeleid & parkeerhandhaving en groenverzorging. En steeds meer ouderen worden afhankelijker van onderlinge steun of zorg.

Dorpshuisbestuur (sinds oktober 2024)

Het nieuwe dorpshuisbestuur heeft net het stokje overgenomen van het bestuur dat het dorpshuis en de bijbehorende B&B heeft opgericht.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

Het bestuur geeft aan dat er behoefte is aan harmonie in het dorp en ruimte voor verschillende initiatieven. Er wonen veel mensen (85%) in Pieterburen die hier niet zijn geboren. Deze groep heeft een andere beleving van de cultuur en natuur dan mensen die in de omgeving zijn opgegroeid. De mogelijkheid voor woningbouw voor starters, nieuw en jonger publiek voor het Pieterpad, de school voor het dorp behouden, zijn van belang voor het dorp. Balans tussen rust, ruimte en toerisme is precair. Te grote ondernemingen tasten het dorpse karakter aan. Voor het dorpshuis zijn de plannen om een rol te gaan spelen als zorgpunt met informele en formele zorg belangrijk. Daartoe zijn ook plannen om het dorpshuis aan de achterzijde meer te openen.

Wierden en Borgen

Wierden en Borgen is een woningcorporatie die ruim 7000 sociale huurwoningen verhuurt in de provincie Groningen.

Kansen en bedreigingen

Wierden en Borgen verhuurt zo’n 20 woningen in Pieterburen en heeft in december 2024 aan verschillende huurders een brief gestuurd dat ze bezig zijn met het maken van plannen voor hun woning en dat het plan is om in het eerste kwartaal van 2025 een bewonersavond te organiseren wanneer er een aantal keuzes zijn gemaakt. Wierden en Borgen blijft graag op de hoogte wanneer er wooninitiatieven in Pieterburen zouden komen of zijn.

Basisschool De Getijden, WEC/Zeehondencentrum

Basisschool De Getijden

De Getijden is een Montessori basisschool met peutergroep en is onderdeel van de Stichting Goud. Goud biedt kinderopvang en primair onderwijs aan in de gemeenten Groningen, Het Hogeland en Westerkwartier.

Kansen en bedreigingen Pieterburen

Voor de school is er een noodzaak en wens om het schoolgebouw te renoveren of nieuw te bouwen in Pieterburen. De school staat open voor het zoeken van een goede plek in Pieterburen. Dat hoeft niet op dezelfde plaats als nu te zijn. De school is daarbij wel afhankelijk van de gemeente. De plek zou ruimte moeten kunnen bieden aan een complex waarin je doorlopende lijn kunt aanbieden van baby naar groep 8. Van kinderopvang, peutergroep, BSO etc. De combinatie en nabijheid van de gymzaal is ook belangrijk. De school speelt graag in op mogelijkheden die zich voordoen en staat ook open voor een functiemix. Functies die aansluiten bij het dorp of van daaruit wenselijk zijn, daar wil de school zeker aan meewerken.

WEC/Zeehondencentrum

KAW en het WEC hebben de stand van zaken van het proces van de dorpsagenda gedeeld en met elkaar gesproken over ieders rol en positie. Het gesprek vond voorafgaand aan de tweede bewonersbijeenkomst - op 8 januari 2025 - plaats.

Colofon

PROJECTNAAM

Inventarisatie Pieterburen, onderweg naar een dorpsagenda

OPDRACHTGEVER

Gemeente Het Hogeland

PROJECTTEAM

Hilda Hoekstra
Carl Greveling & Rasmus van Overhagen Kim Toering
Jacobien vd Belt
Sterre Meijerink

STATUS

Inventarisatie definitief

DATUM

Februari 2025

KAW

 

Op deze pagina