Wethouder Eltjo Dijkhuis over Dorpsplan Uithuizen

Wat is dat eigenlijk, dat Dorpsplan?

‘Het Dorpsplan: daarmee maken we met elkaar eigenlijk één grote, samenhangende ruimtelijke schets. Waarin we proberen een beeld te schetsen hoe Uithuizen er over twintig, dertig jaar uit zal zien. Natuurlijk weet je niet precies wat morgen zal brengen. Of overmorgen. Maar het is wel belangrijk om nu al over de toekomst na te denken. Zodat ontwikkelingen ons niet overkomen, maar we zelf ook initiatieven kunnen nemen’, stelt Dijkhuis vast. Want de kansen, die er in en rond Uithuizen zeker liggen, die willen we ook daadwerkelijk pakken.

Hoe belangrijk is dat, kansen pakken?

‘Echt wel heel erg noodzakelijk!’ Enthousiast volgt een uitleg. Kansen pakken is nodig, omdat in Uithuizen meerdere opgaven samenkomen. Zo vervult Uithuizen nu nog een belangrijke regiofunctie, maar is het dorp tegelijkertijd kwetsbaar. De sociale samenhang verschilt per buurt. Tegelijkertijd staan de voorzieningen onder druk, terwijl alternatieven ver weg liggen. Bovendien scoort Uithuizen relatief laag op thema’s als werk en inkomen en gezondheid. En dus zet Dijkhuis snel uiteen, waarom het echt noodzakelijk is dat Uithuizen aan de slag gaat met het Dorpsplan.

Die noodzaak: waar zit ‘m dat in?

‘De grote vraagstukken van deze tijd – zoals ‘waar kan ik nu en straks wonen?’, ‘blijft Uithuizen een veilig en prettig dorp om te wonen?’ en ‘wat voor toekomst krijgen onze kinderen hier?’ - zijn ook in Uithuizen herkenbaar. Daarnaast spelen ontwikkelingen zoals vergrijzing en de behoefte aan nieuwe woonvormen. Bovendien verandert er de komende jaren veel in het dorp: bedrijven willen verplaatsen, uitbreiden of juist inkrimpen. In al deze bewegingen zoeken we steeds naar kansen om de leefomgeving te verbeteren en kwaliteit toe te voegen. Dat alles maakt dat de opgave waar Uithuizen voor staat complex is. Een aantal woonbuurten rondom het centrum is dringend toe aan vernieuwing. Iets dat deels aardbevingsgerelateerd is, maar zeker ook een kwestie van ‘de tand des tijds’. Het winkelgebied, het stationsgebied én het oudere centrum (globaal het gebied rondom Hoofdstraat-West en Schoolstraat) kan ook een stevige opknapbeurt gebruiken. In jargon: daar is een stedenbouwkundige verbetering urgent.’ 

Wat zie je dan als je naar Uithuizen kijkt?

‘Als je naar Uithuizen kijkt, dan bestaat het dorp eigenlijk uit lintbebouwing. Met een aantal prachtige plekken en karakteristieke panden: ‘een parelsnoer noemden stedenbouwkundigen dat.’ Rond dat parelsnoer zijn – als het ware - ringen gelegd. Opvallend is dat, om het overdreven te stellen, in Uithuizen rond 1900 heel veel gesloopt of vernietigd is. Dat zorgt ervoor dat de meeste gebouwen in het centrum in de periode 1900 – 1920 zijn ontstaan. Naast de al eerdergenoemde parels, is er ook genoeg dat aangepakt kan worden of verbetering behoeft.’ Dijkhuis stelt vast dat er naast parels ook wel wat rotte kiezen zijn: ‘Sommige panden zijn ernstig verpauperd, functies vragen soms om een andere plek en de openbare ruimte is sleets. En kansen die er zeker liggen, blijven tot nu toe nog onbenut.’ Maar, zo beseft ook de wethouder: kwaliteit kost geld.

En dus moet Uithuizen aan de slag, betoogt de wethouder. Uithuizen staat voor een veranderopgave. En veranderen, dat lukt eigenlijk het beste als je weet waar je naartoe wil én alle neuzen dezelfde kant op staan. Als er begrip en draagvlak is voor de richting die Uithuizen op zal gaan. ‘Dus heb je een breed gedragen visie nodig. Een dorpsplan, waar een meerderheid van de inwoners achter kan staan in het besef dat het dorp zich in de goede richting ontwikkeld. Een weg die we samen moeten gaan bedenken.’ Dat zal niet vanzelf gaan. Nuchter als we hier zijn, is het toch ook een beetje: eerst zien, en dan geloven. 

Dit Dorpsplan geeft ons nu ook wel de kans om dat integraal aan te pakken. Zodat we het centrum met zijn winkels en het station kunnen verbeteren. In samenhang met ontwikkelingen elders in Uithuizen, waar ook starterswoningen, appartementen, of bijvoorbeeld zorgwoningen kunnen worden gebouwd. ‘Maar dat soort zaken moeten we met elkaar durven te ontdekken.’ En dus is het denken in een groter plaatje relevant. ‘Daarom denk ik dat we als gemeente echte keuzes moeten durven te maken.’

Eigenlijk is dat al de tweede keer dat je het over durven hebt: wat bedoel je daar dan mee?

‘Ik zei net al: hier in het Noorden zijn we nuchter. Een prachtige eigenschap. ‘Ze maken ons de kop niet gek.’ Maar als we Uithuizen klaar willen maken voor de toekomst, dan moeten we nu ook wat groter durven denken. Bijvoorbeeld door een aantal opgaven slim met elkaar te verknopen. 

Uithuizen en omgeving zit namelijk vol kwaliteit. Kijk bijvoorbeeld eens naar de pracht van de historische Menkemaborg. Dat is een plek die aan de ene kant behouden moet worden. Maar aan de andere kant ook echt toekomstbestendig moet worden gemaakt en doorontwikkeld moet worden. En vlak bij Uithuizen ligt Uithuizermeeden. Stel nou eens, dat we dat gewoon als één samenhangend systeem zouden zien. Als in: twee dorpen, maar één groter ruimtelijk geheel. Waar voorzieningen slim kunnen worden gedeeld en dan ook wellicht uitgebreid en verbeterd. Daarom vind ik de koppeling naar Uithuizermeeden ook zo relevant.’ 
Uithuizen en Uithuizermeeden beschikken samen, zo legt de wethouder uit, over een keur aan voorzieningen. Variërend van een zwembad tot zorgvoorzieningen. Historisch erfgoed en parels. Dan is er een breed winkelaanbod en voldoende bedrijvigheid. Dan is er de kans om het centrum van Uithuizen verder te verbeteren. Om daar nu echt door te pakken en aan een gevarieerd woningaanbod te werken. ‘Kortom: als we met elkaar stappen durven zetten, dan komt die verandering vanzelf.’

Waar kan het dorpsplan naast de ruimtelijke inrichting nog meer positieve invloed op hebben?

‘Uithuizen is van oudsher een kerkdorp. Met best een aantal verschillende kerkgemeenschappen. Met ook wel wat kenmerken van de verzuiling: in die zin dat de samenhang in de eigen groep groot is, maar dat die groepen zelf ook langs elkaar heen kunnen leven. Nu hebben we de verzuiling wel achter ons gelaten. Maar een echo daarvan, dat zit er nog wel een beetje in. Je ziet dat ook wel een beetje tussen de buurten onderling. Zo waren er altijd behoorlijk veel buurtverenigingen. Al is dat in Uithuizen, net als in de rest van Nederland wel teruggelopen. Dus moeten we het Dorpsplan ook aangrijpen om aan alles en iedereen te vragen hoe we de sociale samenhang die er zeker nog is, kunnen stutten en verstevigen.’

Als ik het goed heb, dan hebben jullie ook een enquête uitgezet. Wat vinden inwoners eigenlijk over Uithuizen?

‘Allereerst: ongeveer 700 inwoners hebben de vragenlijst ingevuld. Dat is een respons waar we echt heel blij mee zijn. Ruim meer dan 10 procent van onze inwoners! Dat laat in onze ogen zien, dat de toekomst van het dorp mensen raakt. En als je dan kijkt wat eruit komt: inwoners van Uithuizen zijn in meerderheid best tevreden over het dorp. Ze zijn te spreken over hun woonsituatie. Tevreden over de eigen buurt. Dat neemt niet weg, dat zijn dan mijn woorden, dat de meeste inwoners ook wel vinden dat het dorp wel een opfrisbeurt verdient. Het dorp mag groener, de aanwezigheid van de auto mag wat minder prominent, de openbare ruimte is hier en daar wel aan vernieuwing toe. 

Het centrum mag verbeteren en winkelleegstand vindt men ook wel een issue. Kortom: Uithuizen biedt niet altijd die kwaliteit die onze inwoners hiervan verwachten.’ 

Welke kansen heeft Uithuizen eigenlijk?

‘De Eemshaven groeit. Dat is een ontwikkeling die kansen biedt en waarop we dan ook echt moeten inzetten. In Uithuizen zelf moeten we – vind ik - werken aan een aantrekkelijker centrum, goede voorzieningen en een geschikt en aantrekkelijk woningaanbod. Tot slot moeten we er met elkaar voor zorgen dat er ook voldoende werkgelegenheid blijft, of binnen redelijke afstand te vinden is. Iets wat goed aansluit op de uitbreidingsplannen voor de Eemshaven. Als dat lukt, dan spreekt Uithuizen in potentie naast de huidige bewoners ook een nieuwe groep inwoners aan.

Dat is dan ook mijn eigen toekomstdroom: dat we met behoud van onze eigen identiteit een aantal kwalitatieve stappen vooruit kunnen zetten. Door gebruik te maken van de kansen die de Eemshaven ons biedt. Met een verbetering van het centrum. Zodat we nu en in de toekomst ons voorzieningenniveau op peil blijven houden. Zodat Uithuizen voor onze inwoners een mooie, goede plek blijft om te wonen, om te werken en om te leven. Als we dat uitstralen, dan gaat ons dorp verder groeien en bloeien.’

Inwoners praten mee

De gemeente vindt het belangrijk dat inwoners en andere betrokkenen meepraten over de toekomst van het dorp. In december 2024 is er daarom een online enquête afgenomen in het dorp en in februari vond de eerste ‘reizende woonkamer’ plaats. Deze sessies zijn opgezet om op een laagdrempelige wijze ideeën en meningen van de inwoners te verzamelen over wat er goed gaat en waar verbetering mogelijk is. Om dit proces verder te verdiepen, is er een klankbordgroep samengesteld. Deze groep bestaat uit ongeveer 15 betrokkenen die tussen januari en juni 2025 in totaal vijf keer samenkomen. De deelnemers vertegenwoordigen een divers spectrum van Uithuizen, waaronder de directeur van de Menkemaborg, beleidsmedewerkers van woningcoöperaties, een dorpsgids en vertegenwoordigers van huurdersorganisaties. Zij denken intensief mee over het Dorpsplan. De betrokkenheid stopt hier echter niet; in mei krijgen de woonkamersessies een vervolg, zodat de dialoog met de inwoners voortgezet kan worden.

Een aantal bouwstenen voor het toekomstbeeld

1. Ontwikkeling van een sport- en recreatiepark: Een multifunctioneel park biedt ruimte voor sport, recreatie en ontmoetingen, wat de leefbaarheid en de sociale samenhang in het dorp versterkt.
2. Revitalisering van het centrum: Gerichte investeringen in de herinrichting van het winkelgebied, het verbeteren van de verbinding met de Menkemaborg en gevelverbeteringen geven het centrum een frisse impuls, waardoor het aantrekkelijker en levendiger wordt.
3. Nieuwe ontsluiting en infrastructuurverbeteringen: Door het aanleggen van een vernieuwde ontsluitingsstructuur, waaronder een nieuwe bypass, wordt de bereikbaarheid en verkeersveiligheid van Uithuizen significant verbeterd.
4. Nieuwe woonwijken en herontwikkeling van bestaande percelen: De visie richt zich op zowel de aanleg van nieuwe woonwijken als op de herontwikkeling van bestaande percelen en inbreidingslocaties, zodat er een divers en duurzaam woonaanbod ontstaat dat past bij de toekomst van Uithuizen.
5. Verbetering van het stationsgebied en de verbinding met het centrum: Door het stationsgebied te herinrichten en de verbinding met het centrum te versterken, ontstaat een geïntegreerd en toegankelijk gebied voor wonen en voorzieningen.